Pejzaż, choć często uznawany za jeden z najbardziej klasycznych tematów w malarstwie, w sztuce współczesnej przeszedł wiele przekształceń – od realistycznych odwzorowań natury po pełne emocji, abstrakcyjne wizje. W polskim malarstwie XX i XXI wieku pejzaż coraz częściej staje się nie tyle zapisem konkretnego miejsca, co nośnikiem wewnętrznych przeżyć, komentarzem do kondycji człowieka i natury, albo przestrzenią refleksji nad czasem, pamięcią i tożsamością.

Andrzej Fogtt „Staw” 1983

Jednym z artystów, którzy w wyrazisty sposób przekształcili konwencję pejzażu, jest Andrzej Fogtt. Jego obrazy, dalekie od dokumentalnego realizmu, ukazują przyrodę jako żywioł – pulsujący kolorem, energią i ruchem. Pejzaż w jego twórczości staje się emocjonalnym zapisem doświadczenia, a nie odwzorowaniem widoku. Dynamiczne pociągnięcia pędzla, gęsta faktura i intensywna kolorystyka sugerują kontakt z naturą niemal fizyczny, organiczny, bliski doświadczeniu cielesnemu.

Andrzej Fogtt „Brda” 2020

W kontrze do tej ekspresyjnej wizji można przywołać twórczość Józefa Czapskiego, który w swoich powściągliwych pejzażach koncentrował się na melancholijnej kontemplacji przestrzeni. U Czapskiego natura jest tłem wewnętrznych przeżyć, ciszą, która staje się przestrzenią refleksji i pamięci. Z kolei u Wilhelma Sasnala pejzaż często przyjmuje formę kadru z rzeczywistości – surowego, niemal filmowego, zawieszonego między dokumentem a prywatną obserwacją.

Józej Czapski „Montmarte” 1973

Przemiany pejzażu w polskim malarstwie współczesnym ukazują nie tyle zmianę stylu, co zmianę podejścia do samej istoty natury jako tematu. Od symbolicznego nośnika idei, przez przestrzeń emocji, aż po refleksję nad relacją człowieka z otoczeniem – pejzaż pozostaje lustrem czasu i sposobu myślenia o świecie. Twórczość Andrzeja Fogtta, pełna ekspresji i duchowej intensywności, stanowi jeden z najbardziej sugestywnych przykładów tej ewolucji.

Autor: Szymon Zdrojewski

SoA Gallery